توضیحات

اسفرزه

نام انگلیسی: blond plantain

اسم علمی: Plantago ovata

نام های دیگر: اسپرزه، اسپغول، پسیلیوم، بارهنگ تخم مرغی، بذر قطونا

اسفرزه گیاه علفی یک ساله از تیره بارهنگ (plantaginaceae) که ار تفاع آن به 20 سانتی متر میرسد. در مناطق مختلف ایران به صورت وحشی و علف هرز در مزارع وجود دارد.

ترکیبات شیمیایی: اسفرزه دارای اسید گالیک و تانیک و نیز گلیکوزیدی به نام اوکوبین است و مقداری موسیلاژ دارد.

اندام مورد استفاده: بذر

فرآورده های جانبی: —-

طبیعت از دیدگاه طب سنتی ایران: در سوم سرد و در دوم تر و سرخ آن تر در اول و سياه آن با يبوست و اجتناب از استعمال سياه آن اولى است‏. آشاميدن آن مسكن تشنگى و حرارت و باقوت محلله و ملين طبع و جهت تبهاى حاره و جوشش خون و خشونت سينه و حلق و زبان و سر و علل صفراوى و امراض دموى و اصلاح اخلاط سوخته و قرحه امعا(زخم روده) و دفع يبوست، امعا ایجاد شده از صفرا و خوردن ادويه گرم و بدستور لعاب آن بتنهائي و يا با روغن بادام جهت امراض مذكوره و برسام (سینه درد) و تسكين عطش و تليين طبيعت صاحب برسام و ضماد آن با سركه و روغن كل جهت وجع مفاصل حار و نقرس و تليين اورام ظاهرى و ورم عقب گوش و خنازير و خراجات و منع آنها از زيادتى. وجهت ورم صلب با آب دهن جهت پختگی و سربازکردن دمل و طلاى لعاب آن و با ضماد كوبيده آن با گلاب جهت دردسر و با روغن بنفشه جهت تسكين دردسر حار و ترطيپ دماغ و اعصاب و رفع خشکی موى و درازى و نرم كردن آن خصوص چون چند روز پى‏درپى بمالند و با مثل آن روغن گل سرخ و پوست خشخاش پخته جهت اورام حاره و تسكين درد آن مجرب و چون بياشامند مقدار دو درهم و نيم تا سه درهم (هر درهم تقریبا معادل 3 گرم)  خيسانيده آن در آب گرم تا اينكه لعاب و لزوجت ان زود برآيد با شكر سفيد و يا سكنجبين جهت تليين و اسهال مفيد.

آشاميدن جوشانده  آن در آب نيمگرم جهت درد سينه حار مفيد است اگر كه در آب بجوشانند و بياشامند. چون بريان نمايند و بروغن گل سرخ چرب نمايند و بنوشند جهت رفع اسهال و قبضيت شكم، با روغن بادام شيرين جهت رفع سحج صبيان و تسكين مغص (درد شکم با منشا روده کوچک) و زحير (آه و ناله از درد). برای زائل گردانيدن غم كه سبب آن احتراق صفرا باشد نافع است. چون بكوبند و بر بدن بمالند بدن را نيكو نرم و فربه كرداند و لاغرى حادث از كرمي را ببرد و كفته‏اند بزر قطوناى كوبيده را نبايد آشاميد كه قاتل است و وجه آن را بعضى حدت تخم آن و بعض چسپيدن آن بسطوح باطنيه و تقرح آن گفته ‏اند و چون كسى مقدار ده درم از كوبيده آن را بياشامد گويند اولا بدن او سرد گردد و خدر و استرخا و غم و كرب و غثيان و ضيق النفس او را حادث كردد پس غشى و سقوط نبض و موت و علاج آن قی فرمودن بماء العسل حار و نمك و بوره چند مرتبه و خورانيدن زرده تخم‏ مرغ نيم برشت و اسفيد باجات با فلفل و نعناع و فوتينج و خورانيدن مثلث است. بدل بذر قطونا در تليين طبيعت و خشونت سينه و حلق و سرفه بهدانه و در تبريد و ترطيب تخم خرفه و در نضج تخم كتان مقدار شربت آن از دو درهم تا ده درهم است‏.

توضیحات تکمیلی